Günümüzün ekonomik koşullarında, küreselleşme, rekabet ve büyüme ile birlikte çok önemli hale gelen bir kavram olan şirket birleşmesi (şirket evliliği) ve şirket birleşmelerinin hisselere nasıl bir etkisi olur konusunu ele alacağız. Dünyanın adeta küçük bir köy haline geldiği, ulusal-uluslararası pazar kavramının pek kalmadığı, dünyanın kendisinin bir pazar haline geldiği bu dönemde, şirketler de buna ayak uydurabilmek adına ve doğası gereği daima büyümeyi hedefliyor. Bu olguyu anlayabilmek adına öncelikle şirketin ne olduğunu anlamak gerekiyor.
ŞİRKET (FİRMA)
Bir ya da birden fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından, emek veya malların ortak bir amaç uğruna birleştirilmesiyle meydana getirilen tüzel kişiliğe şirket(firma) denir. Şirketler iktisadi kuruluşlardır ve bir mal veya hizmet üretme gayesi taşır. Şirketin ana amacı varlığını sürdürebilmektir. Yan amacı ise topluma faydalı hizmet etmektir. Şirketin varlığını sürdürebilme amacının ana odağı kar elde edebilmektir. Kar elde edemeyen bir şirketin varlığını sürdürmesi düşünülemez. Bu kar maksimizasyonu ve sonucunda elde edilen kar ve şirketin piyasa değerindeki artış elbette şirketin paydaşlarına da yani hissedarlarına, çalışanlarına, yöneticilerine ve iş yaptığı firmalara vb. yansıyacaktır.
BÜYÜME
Büyüme kavramı, şirketin servetinin diğer deyişle piyasa değerinin yükselmesi demektir. Bunun yolu da kar elde etmekten geçer. Şirketler büyüme stratejisini iki yöntem üzerinden gerçekleştirir;
- İçsel Büyüme
Şirketin elinde bulunduğu kaynaklar ve/veya dışardan edindiği kaynaklar ile normal yollarla büyüme stratejisidir. Yeni projeler üretmek, yeni ürün veya hizmetler geliştirmek suretiyle yapılan yatırımlarla şirketin büyümesi hedeflenir. Bu stratejide beklenen getiri daha yüksektir, şirket birleşmesi veya devralınmasına göre oluşabilecek herhangi bir yapısal sorun yoktur. Bu tarz sorunlar özellikle uluslararası birleşmelerde görülebilmektedir. Ancak bu yöntemde yatırımların geri dönüş süresi daha uzun olmakta, daha fazla risk ve belirsizlik içermekte ve yatırımlara-projelere kaynak üretmek sorun yaratabilmektedir. Bu sebeplerden ötürü özellikle günümüzde diğer büyüme stratejisi olan dışsal büyüme daha çok tercih edilebilmektedir.
- Dışsal Büyüme
Bu büyüme stratejisi yazımızın da konusu olan temel anlamda birleşme(merger), devralma(acquisition) ve konsolidasyon(consolidation) yöntemidir. Özellikle ekonomi ve finans literatürü ve çevresinde bu birleşme kavramı Mergers&Acquistion şeklinde kalıp olarak kullanılır ve sıklıkla karşımıza çıkar. İçsel büyümeden daha hızlı, daha az riskli ve daha az maliyetli olması sebebiyle günümüzde oldukça tercih edilen bir yöntemdir.
ŞİRKETLER NEDEN BİRLEŞİR?
İnsanlığın varoluşundan bu yana her zaman kimin daha fazla şeye sahip olacağı kavramı vardır. Doğanın kanunu gereği hayatta kalabilmek, büyümek ve büyük balığın küçük balığı yemesi olgusu hep vardı ve var olacak. İnsanoğlu kendini güvende, güçlü hissetmek ister ve güçlünün yanında olmak ister. Bu kavramlardan doğan rekabet hayatın her yerine ve paydaşına sirayet etmiştir. İnsanların, devletlerin ve tabii şirketlerin arasında bir rekabet vardır. Elbette şirketler de bu hisleri hissetmekte ve bu amaçları gütmektedir.
ŞİRKET BİRLEŞMESİNİN NEDENLERİ VE AVANTAJLARI
- Ekonomik büyüme
- Pazar payını büyütmek
- Rekabet avantajı sağlamak
- Daha iyi bir yönetim ve insan kaynağı elde etmek
- Mal veya hizmetin çeşitlendirilmesi ve kalitesini artırmak
- Yeni müşteriler bulmak
- Teknolojik avantaj elde etmek
- Coğrafi alanı genişletmek
- Vergi ve sübvansiyon avantajlarından faydalanmak
- Piyasa değerini yükseltmek
- Çeşitlendirme sonucu riski azaltmak
- Değerli sınai haklara sahip olmak
- Girdi ve çıktı maliyetlerini azaltmak(ölçek ekonomisi etkisi)
- Fiyat tespitinde etkili olmak
- Prestij sağlamak
ŞİRKET BİRLEŞMESİNİN DEZAVANTAJLARI
- Büyüyen şirketin kontrolünün zayıflaması veya kaybolması
- Farklı coğrafyalarda faaliyet gösteren firmanın karşılaştığı kültür çatışması
- Çıkar çatışmaları
- Beklenen değerin ve performansın oluşmaması
- Verilen garantiler sebebiyle ağır yükümlülüklere girilebilmesi
BİRLEŞME ŞEKİLLERİ
- Devralma: Bir işletmenin başka bir işletmenin varlık ve kaynaklarının tamamen devralması ve devralınan işletmenin tasfiye edilerek hukuki varlığını kaybetmesidir.
- Satın Alma: Bir işletmenin başka bir işletme tarafından varlıklarının tamamının veya bir kısmının satın alınmasıdır. Satın alma işlemi varlıkların satın alınması veya hisselerin satın alınması şeklinde gerçekleşebilir. Satın alınan şirketin hukuki varlığı devam etmektedir.
- Konsolidasyon: İki veya daha fazla işletmenin hukuki varlıklarını sona erdirerek yeni bir işletme oluşturmalarıdır.
EKONOMİK AÇIDAN BİRLEŞME TÜRLERİ
- Yatay Birleşme: Benzer veya aynı ürünü üreten iki firmanın birleşmesidir. Örneğin Migros-Tansaş, Shell-Türkpetrol, Yapı Kredi Bankası-Koçbank vb.
- Dikey Birleşme: Aynı sektörün farklı alt sektörlerinde faaliyet gösteren firmaların birleşmesidir. Örneğin tekstil sektöründe üretici olarak faaliyet gösteren firma ile bu firmanın perakendecisi birleşirse bu birleşme ileriye doğru birleşme olur. Eğer üretici daha sonra iplik-kumaş üreticisini de satın alırsa bu geriye doğru birleşmeyi oluşturur ve bu birleşmenin daha büyük derecesini ifade eder.
- Dairesel Birleşme: Bu tür birleşmeler dikey birleşmelerden farklı olarak, aynı endüstri kolunda bulunmakla birlikte aralarında aynı ürünün üreticisi-alıcısı olma ilişkisi bulunmayan şirketler arasında gerçekleşen birleşmedir.
- Karma Birleşme: Bir işletmenin kendi esas faaliyet alanı dışındaki mal/hizmetlerin üretim veya dağıtımının kontrolü için yapılan birleşmedir. Holding yapısında sık görülür.
ŞİRKET BİRLEŞİMİ/HİSSE BİRLEŞİMİ HİSSE SENEDİNİ NASIL ETKİLER?
Öncelikle birleşecek iki şirketten en az birinin Borsada işlem gördüğünü varsayacağımızı belirtmek isterim. İki şirketin de Borsada işlem görmesi daha iyi bir senaryo olacaktır. Yapılan birçok araştırmaya göre hisse birleşmesinin sonucunun ülkeden ülkeye ve sektörden sektöre farklı etkiler gösterdiğini görmekteyiz. Bu olayın kesin bir öngörüsü olmamakla beraber bir fikir üretebilmek için genelleme yapmak durumundayız. Her şirket birleşmesi aynı sonucu vermemektedir. Buradan her hisse birleşimi sonucunda hissenin değerinin arttığı veya artacağı sonucu çıkarılmamalıdır. Ancak elde edilen sonuçlara göre ülkemizde devralandan ziyade devralınan şirketin hisse senetlerinde yüksek getiri gözlenmiştir. Devralma haberi duyurulduğu anda hisse senetleri üzerinde anormal getiriler tespit edilirken devralma süreci tamamlandıktan sonra zamanla normal seyrine döndüğü ortaya çıkmaktadır. Burada önemli olan husus şirketin finansal yapısı, geçmişi, bugünü ve geleceğidir. Başarısız şirketlerin birleşimleri aynı sonuçları vermeyebilmektedir. Kısa vadede birleşme hisse senedini olumlu etkileyebilir ancak asıl sonuç orta-uzun vadede ortaya çıkmaktadır. Başarılı olmayan bir şirketin hisse senedi normal şartlarda elbette düşecektir. İyi bir analiz, iyi bir yatırım demektir. İyi bir yatırım, normal şartlarda başarıyı getirecektir!
BorsaDirek'te tüm hisse sayfalarını kolaylıkla inceleyebilir ve hisselerin korelasyon değerlerini listeleyebilirsiniz.
Başarılı yatırımlarınız olması dileğiyle..